प्रातिशाख्यानि

परिचयः

प्रातिशाख्यानि शिक्षावेदाङ्गस्य अङ्गत्वेन स्वीक्रियन्ते। उच्चारणम्, स्वरविधानम्, सन्धिः, ह्रस्वस्य दीर्घ-विधानम् एवं च संहिता-पाठ-सम्बन्धिता अन्ये विषयाः प्रातिशाख्यानां प्रतिपाद्यविषयाः सन्ति। संहितापाठस्य पद-पाठस्य रूपेण परिवर्त्यमानविषयाणां वर्णनमपि अत्र भवति। केषुचित् प्रातिशाख्येषु वैदिक-छन्दसामपि वर्णनं प्राप्यते। प्रातिशाख्येभ्यः एव संस्कृत-व्याकरणस्य प्रारम्भः भवति। एतानि स्वयं व्याकरणं नाऽपितु व्याकरण-सम्बन्धि- कतिपयविषयाणां निरूपणं कुर्वन्ति। प्रत्येकं वेदस्य पृथक्-पृथक् प्रातिशाख्यानि समुपलभ्यन्ते।