विश्वविद्यालयेन दर्शितं जनोपकारकं विज्ञानं विरुध्य  कीटनाशिनी निर्मातारः।

कोच्चि – विषलिप्तेभ्यः शाकाफ़लादिभ्य: रासकीटनाशिनीनां अंशान् क्षालयितुं केरल-कार्षिकविश्वविद्यालयेन निर्म्मितः जैवोत्पन्नः भवति वेजि वाष्। (VEGI VASH) विश्वविद्यालयेन सुस्थापितं  जनोपकारकं विज्ञानं विरुध्य कीटनाशिनी निर्मातृृणाम् ‘क्रोप् केयर्’ नाम सङ्घः  विश्वविद्यालयस्य उप-कुलपतये सूचनां प्रेषितवन्तः।
केरलेषु विपण्यां विक्रीयमानानि  शाकादीनि विशलिप्ताः तेन कारणेन जनाः अर्बुदादिभिः रोगैः बाधिताः च। निरोधिताः कीटनाशिन्यः अधुनापि तमिल् नाडु राज्यस्य विपणिषु सुलभाः। केरलेषु उपयुज्यमानेषु शाकासु प्रतिशतनवतिपर्यन्तं 90% अपि तमिल् नाडु देशात् आगच्छति

अमृतभाषा संस्कृतम्

कोच्ची- संस्कृतम् अमृतभाषा भवति इति पेरुवा गीतामन्दिर् मठाधिपतिः वेदानन्द सरस्वती अवदत्।
तोडुपुष़ा कुमारमङ्गलम्  एम् .के .एन् एम्.एच् .एस् .एस् . मध्ये विश्वसंस्कृतप्रतिष्टानद्वारा आयोजित शिक्षक – प्रशिक्षण- शिबिरस्य उद्‌घाटनं कृत्वा भाषमाण आसीत् सः।
तपस्या अध्यक्षः प्रोफ़ पि जि हरिदासः अध्यक्ष आसीत्।
संस्कृतभारत्याः राज्याध्यक्षः एम् पि उण्णिकृष्णः भाषणं कृतवान्।
पि नारायणः मुख्यातिथिः आसीत् । केरलक्षेत्रसंरक्षणसमिति अध्यक्षः  स्वामी अय्यप्पदासः मुख्यभाषणं कृतवान्। कुमारमङ्गलम् पञ्चायत् अध्यक्षः निसार् पष़ेरी , एम् .के .एन् एम्.एच् .एस् .एस् . प्राचार्यः के . अनिलः, विश्वसंस्कृतप्रतिष्ठानस्य कार्यदर्शी वि श्रीकुमारः , पञ्चायत् अङ्ग: उषाराजशेखरः धनेष्कुमारः , एम् . जी .राजशेखरः इत्येते भाषणं कृतवन्तः । शिबिरं २७ दिनाङ्के समाप्तिमेष्यति।

रेल् यात्रा दुरितपूर्णा

नव दिल्ली–  केरलस्य स्वाभिमाने भवतः केरला मङ्गला इति नामके द्वे रेल् याने । केरलतः बहवः जनाः ताभ्यां यानाभ्यां यात्रां कुर्वन्तिI तत्र यात्रिकाणां कृते अवश्यसौकर्याणि अपि न सन्तिI दुष्टान्नं शुचित्वरहितः यानान्तर्भागः  क्षालनाय दुर्लभं जलम् उपयोगेन नाशोन्मुखा शय्या जङ्‌गमदूरवाण्याः कृते विद्युत्प्रदानाय विद्युत्स्थानस्य अभावः दौर्लभ्यता च शय्या श्रेण्यां अधुनापि वर्तन्ते। यथाकालं यात्राशुल्कं वर्धन्ते तथा केरलानां यात्राक्ळेशः अपि।

प्राचीनं रसायनशास्त्रम्

लेखकः- कू. वेङ्कटेशमूर्तिः
संस्कृतं ज्ञानस्य विज्ञानस्य च भाण्डागारम् । संस्कृतभाषया अस्पृष्टः विज्ञानस्य भागः प्रायः नास्ति । संस्कृतवाङ्मये यत् ज्ञानं निहितम् अस्ति तत् विज्ञानसमन्वितम् अस्ति । तर्हि किं नाम विज्ञानम् ?
अमरकोषस्य पङ्किः अत्र स्मर्तव्या – “ मोक्षे धीर्ज्ञानमन्यत्र विज्ञानं शिल्पशास्त्रयोः” इति । संस्कृते तावत् न केवलं मोक्षविषयिणि विद्या, अपि तु तदितरत् ऐहिकसुखसाधकं ज्ञानं चापि अस्ति । किन्तु अद्यापि बहवः अज्ञानिनः संस्सकृतस्य केवलं धार्मिकविधि-विधानोपयोगित्वरूपं कल्पयन्ति । ‘प्राचीनैः यथा आध्यात्मिकविषये श्रद्धा दत्ता, न तथा वैज्ञानिकविषये’ इति केचिद् वृथा भावयन्ति । रसरत्नाकरः, रसरत्नसमुच्चयः, रसेन्द्ररसङ्गहः इत्यादयः ग्रन्थाः तादृशानां नेत्राञ्चनकल्पाः सन्ति ।
आधुनिकवैज्ञानिकैः विज्ञानस्य याः शाखाः अवलम्बिताः, प्रायः सर्वाः अपि ताः शाखाः प्राचीनैः महामनीषिभिः भारतीयैः पोषिताः । आधुनिकैः ‘केमिस्ट्री’(रसायनशास्त्रम् ) इति नाम्ना विज्ञानस्य यः भागः व्यवहियते सः भागः सहस्त्रवर्षेभ्यः पूर्वमेव भारते रसशास्त्रनाम्ना व्यवहियमाणः आसीत् ।
भारतीयरसग्रन्थेषु पारदः अभ्रकादिमहारसाः, उपरसाः धातवः कनकरजतादिलोहिनि, मिश्रलोहानि – एतेषां गुणाः लक्षणानि, तदुपलब्धिस्थानम्, प्रयोगशालानिर्माणम्, यन्त्रनिर्माणम्, शुद्धीकरण- विधिः, सत्त्वपातनम्, द्रुतिः (द्रवीकरणम्), भस्मकरणम्, रसौषध- निर्माणम्, तत्सेवनविधिः, लोहवेधद्वारा सुवर्णनिर्माणम् – इत्येवं बहुषु अंशेषु वैज्ञानिकं विवरणम् उपलभ्यते । रसशास्त्रविषये धातुविज्ञानविषये च (chemistry and Alchemh) प्राचीनभारतीयानां संस्कृतस्य च योगदानं किम् इति स्मर्तुम् ईषत् प्रयासः विधीयते अत्र ।

अनूदिता कज्जली

आचार्य डॉ. भूषणलाल शर्मा

गुरुविरजानन्द गुरुकुल, करतापुर
अब के सावन में शरारत ये मेरे साथ हुई ।
मेरा घर छोड़के कुल शहर में हरसात हुई ।।
कीदृगुपहासेऽभवन्मे नभसी मासि सभगते ।
गृहं मे समुपेक्ष्य देवीऽवर्षतात्र पुरेऽखिले ।।
जिंदगी भर तो हुई गुफतगू गैरों से मगर ।
आज तक हमसे हमारी न मुलाकात हुई ।।
जीवनं यावन्मदीयं मेलनं जातं पर परैः ।
कि मदीय मेलनं जातं मया नद्यावधि ।।
आप मत पूछिए क्या हम पै सफर में गुजरी ।
था लुटेरॆ का जहां गाँव वहीं रात हुई ।।
कि नु पृच्छसि त्वं मदीया कीदृशी यात्राऽभवत् ।
लुण्टाकानामतसथ एव गता मे यामिनी ।।
हर गलत मोड़पै ठोका न किसी ने मुझको ।
एक आवाज़ तेरी जबर से मेरे साथ हुई ।।
अध्वनि भ्रष्टोऽपि हाऽहं वारितो न पदे पदे ।
स ध्वनिस्ते सङ्रभूतो मेऽभवद्यस्माद् दिनात् ।।
मैंने पूछा कि मेरे देश की हीलात क्या है ।
इक भिखारी से तभी मेरी मुलाकात हुई ।।
मया पृष्टोऽसौ दशा का वर्तते देशस्य मे ।
सत्वरं हा दृष्टिथमायात एको भिक्षुकः।।
सौजन्यम्-विश्व-संस्कृतम् (त्रैमासिकम्) जून, सितम्बर, 2010 ई०
विश्वेश्वरानन्द-वैदिकशोध-संस्थानम्
साधु-आश्रमः, होश्यारपुरम् पञ्जाब

आयुर्वेदः
ग्रन्थपरिचयः –
आयुर्वेदः संसारस्य प्राचीनतमासु चिकित्साप्रणालिषु अन्यतमः ग्रन्थः वर्तते । अयं च ग्रन्थः अथर्ववेदस्य विस्ताररूपः वर्तते । अयं विज्ञान-कला-दर्शनानां सम्मिश्रणं वर्तते । “जीवनस्य ज्ञानमायुर्वेदः” इति एव वेदस्य अस्य साररूपं वर्तते ।आयुर्वेदस्य रचनाकालः 3,000 तः 50,000 वर्षपूर्वम् अर्थात् सृष्टेः उत्पत्तिकालस्य उताहो तत्समाकालेस्यएव वर्तते ।
तन्त्रांशपरिचयः –
आयुर्वेदतन्त्रांशः आयुर्वेदनाम्नः प्रसिद्धस्य जीवनज्ञानग्रन्थस्य कृते सज्जीकृतः वर्तते । येन माध्यमेन प्रयोक्ता अन्वेषणकोष्ठके कमपि जिज्ञासितविषयं विलिख्य तत्सम्बद्धं मूलभूतज्ञानं प्राप्तुं शक्नोति संस्कृतेन विस्तरेण च ।
तन्त्रांशनिर्माणोद्देश्यम् –
अस्य तन्त्रांशस्य निर्माणोद्देश्यं प्रयोक्तॄणां कृते अध्ययनाय सारल्यसम्पादनम् अपि च अनुसन्धानपरकाध्ययनदिशि शोधकतॄणां प्रोत्साहनम् अस्ति ।
अन्वेषणप्रकाराः –
अन्वेषणीयस्य शब्दस्य अनुक्रमणीनिर्धारके तन्त्रेऽस्मिन् त्रिविधा अन्वेषणप्रकाराः वर्तन्ते । ते च –
1. प्रथमः प्रकारः – अन्वेषणकोष्ठे स्वयं शब्दः टङ्कणीयः ततः तत्राग्रवतिपिञ्जः नोदनीयः । तस्य शब्दस्य यत्र-यत्र वृत्तिः भवेत्, तानि सर्वाणि स्थानानि संक्षिप्त-सन्दर्भ-सहितानि सूचीरूपेण प्रस्तुतानि भवन्ति । तेषु कस्मिश्चिदपि यदा नोदनं क्रियते तदा अन्वेषितशब्दः यस्मिन् वर्ततेसः श्लोकः विस्तृतया सूचनया सह प्रस्तुतः भवति ।
2. द्वितीयः प्रकारः- अन्वेषणपृष्ठे अक्षरमालायां कस्मिंश्चिदपि अक्षरे यदा नोदन् क्रियते, तदा तेन अक्षरेण आरभ्यमाणाः सर्वे शब्दाः यत्र-यत्र वर्तन्ते तेषां स्थानानां संक्षिप्त-सन्दर्भ-सूचनया सह सूचीबद्धाः प्राप्यन्ते । तत्र पुनः कस्मिश्चदशब्दे नोदनेन तस्य वृत्तितायाः विस्तृतः परिचयः प्राप्यते ।
3. तृतीय प्रकारः – अन्वेषणस्य प्रकारेऽस्मिन् तन्त्रस्य चयनं च कृत्वा ततः परम् अध्यायस्य चयनं कृत्वा पिञ्जः नोद्यते तदा तदध्यायवर्तीणां सर्वेषां शब्दानां सूची संक्षिप्त-सन्दर्भ-सहिता प्राप्यते । तत्र पिञ्जस्य नोदनेन शब्दाधारितायाः वृत्तिताया आमूलं विस्तृतं विवरणं प्राप्यते ।
विशेषताः –
1. प्रयोगकर्तुः कृते अन्वेषणाय प्रयोगाय च अतीव सरलं वर्तते ।
2. संस्कृमाध्यमेन एव सर्वं विवरणं निहितं वर्तते ।
3. अत्र निहितशब्दानाम् अन्वेषणं Online अन्येषु ग्रन्थेषु कर्तुं शक्यते ।
न्यूनता –
1. संस्कृतभाषामतिरिच्य अन्यासु भाषासु प्रयोगाय भाषाविकल्पः न वर्तते ।

Source – http://sanskrit.jnu.ac.in/ayur/ibasic.jsp